CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG CHO NGƯỜI BỆNH HEN-COPD

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò rất quan trọng trong việc hỗ trợ điều trị và kiểm soát triệu chứng của bệnh hen và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD). Dưới đây là những khuyến nghị cụ thể:

I. Nguyên tắc chung cho người bệnh hen và COPD:

• Chia nhỏ bữa ăn: Ăn 4-6 bữa nhỏ trong ngày thay vì 3 bữa lớn. Điều này giúp tránh cảm giác quá no gây khó thở, đồng thời đảm bảo cơ thể hấp thụ đủ chất dinh dưỡng.
• Nghỉ ngơi trước khi ăn: Giúp cơ thể thư giãn và giảm mệt mỏi khi ăn.
• Tránh thực phẩm gây đầy hơi, chướng bụng: Các loại thực phẩm này có thể gây áp lực lên cơ hoành, khiến việc hít thở trở nên khó khăn hơn.
• Uống đủ nước: Uống đủ nước (trừ trong bữa ăn nếu gây đầy bụng) giúp làm loãng đờm, tránh táo bón và duy trì độ ẩm cho đường hô hấp. Nên uống nước lọc, nước trái cây tươi, trà thảo mộc.
• Ăn ở tư thế thẳng, thoải mái: Ngồi thẳng, nghiêng người về phía trước và đặt khuỷu tay lên bàn, chân đặt xuống đất giúp phổi nở ra tối đa, tránh khó thở khi ăn.
• Ăn chậm, nhai kỹ: Hạn chế nói chuyện trong bữa ăn để tránh nuốt phải không khí.
• Theo dõi cân nặng: Duy trì cân nặng hợp lý. Thừa cân/béo phì có thể gây áp lực lên phổi và làm trầm trọng thêm các triệu chứng. Suy dinh dưỡng cũng làm suy yếu cơ hô hấp và giảm sức đề kháng.

II. Thực phẩm nên ăn:

1. Protein:

• Cần cung cấp đủ protein để duy trì cơ hô hấp khỏe mạnh và tăng cường sức đề kháng.
• Nguồn protein tốt: Thịt nạc (thịt gà, thịt bò, cá), trứng, sữa, phô mai, các loại hạt, đậu đỗ.
• Ưu tiên cá béo như cá hồi, cá thu, cá mòi vì giàu Omega-3, có đặc tính chống viêm.
  

  2. Carbohydrate phức hợp:

• Là nguồn năng lượng chính, cung cấp chất xơ và các vitamin cần thiết.
• Nguồn: Ngũ cốc nguyên hạt (gạo lứt, yến mạch, lúa mạch), khoai lang, khoai tây (nguyên vỏ), đậu Hà Lan, hạt diêm mạch, rau xanh.
• Lưu ý: Một số nghiên cứu cho thấy chế độ ăn ít carbs hơn có thể tốt cho bệnh nhân COPD do giảm sản xuất carbon dioxide. Tuy nhiên, vẫn cần đảm bảo cung cấp đủ năng lượng.
  
  

  3. Chất béo lành mạnh:

• Là nguồn năng lượng đậm đặc, giúp người bệnh duy trì cân nặng và hoạt động.
• Nguồn: Dầu thực vật (dầu oliu, dầu hướng dương, dầu hạt cải), quả bơ, các loại hạt (óc chó, hạt điều, macca), cá béo.
  
    

   

  4. Rau củ và trái cây tươi:

• Giàu vitamin, khoáng chất, chất chống oxy hóa và chất xơ, giúp tăng cường hệ miễn dịch và giảm viêm.
• Vitamin A: Cà rốt, khoai lang, dứa, rau lá xanh đậm (cải bó xôi, cải xoong). Giúp cải thiện chức năng hô hấp và giảm nguy cơ nhiễm trùng.
• Vitamin C: Cam, bưởi, kiwi, dưa vàng, cà chua, súp lơ xanh. Giảm triệu chứng thở khò khè, viêm mũi dị ứng.
• Vitamin D: Sữa, cá hồi, trứng, nấm. Bảo vệ phổi và nâng cao sức đề kháng.
• Magie: Rau xanh, bơ, các loại đậu (đậu đen, đậu đỏ, đậu xanh), các loại hạt (hạt bí, hạt dẻ, hạt điều), cà chua, chuối, atiso, ngũ cốc nguyên hạt.
• Kali: Rau xanh đậm (rau dền, cải bó xôi), khoai lang, cà chua, măng tây, củ cải đường, ngô, bí, chuối, cam, bơ. Thiếu hụt kali có thể gây vấn đề hô hấp.
• Alliums (hành, hẹ tây, tỏi): Hạn chế viêm nhiễm, cải thiện hô hấp, tăng cường sức đề kháng.
• Chuối: Có thể giúp giảm triệu chứng hen suyễn.
• Kiwi: Giảm tình trạng khó thở, ho và chảy nước mũi.
  

• 5. Chất xơ:

• Giúp tiêu hóa tốt, duy trì nhu động ruột và có thể cải thiện chức năng phổi.
• Nguồn: Bánh mì nguyên hạt, mì ống, các loại hạt, trái cây và rau.

III. Thực phẩm nên tránh hoặc hạn chế:

1. Thực phẩm gây đầy hơi, chướng bụng:

• Rau họ đậu: Đậu lăng, đậu Hà Lan, đậu phụ.
• Rau cải: Cải bắp, cải Brussel, súp lơ.
• Các loại rau khác: Tỏi tây, hành, ngô.
• Một số trái cây có hạt cứng: Đào, mơ, dưa hấu (có thể gây đầy hơi do carbohydrate lên men).
• Đồ uống có ga, đồ uống có cồn (bia, rượu).
• Dưa muối, cà muối.

  2. Thực phẩm giàu đường và carbohydrate đơn giản:

• Đường ăn, kẹo, bánh ngọt, nước ngọt, bánh mì trắng, mì ăn liền.
• Chúng có thể gây tăng cân và cung cấp ít chất dinh dưỡng.

  3. Thực phẩm chứa nhiều muối (natri):

• Thực phẩm chế biến sẵn, đồ hộp, cá khô, tôm khô, dưa muối, cà muối, mì ăn liền, bánh mì.
• Muối gây giữ nước, tăng gánh nặng cho tim và có thể làm trầm trọng thêm tình trạng khó thở.

  4. Thực phẩm chứa chất bảo quản, chất phụ gia (sulfite):

• Tôm, khoai tây, rượu, bia, trái cây sấy khô (nho khô, mơ, dứa, anh đào), rau củ đóng hộp, thực phẩm ngâm chua.
• Sulfite có thể gây co thắt phế quản, làm hẹp đường thở.

  5. Thực phẩm giàu chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa:

• Bơ, mỡ lợn, mỡ và da từ thịt, dầu thực vật hydro hóa, shortening, thực phẩm chiên rán, bánh quy, bánh ngọt, thịt nguội (xông khói, giăm bông, xúc xích).
• Những thực phẩm này có thể gây viêm và tăng cân.

  6. Sữa và các sản phẩm từ sữa (đối với một số người):

• Mặc dù sữa cung cấp canxi và protein, nhưng một số người bệnh COPD có thể tăng tiết đờm sau khi uống sữa. Nếu có hiện tượng này, có thể thay thế bằng sữa hạt (sữa đậu nành, sữa hạnh nhân).

  7. Thực phẩm gây dị ứng:

• Nếu bạn có tiền sử dị ứng với một số thực phẩm (hải sản, đậu phộng, lúa mì, đậu nành, trứng...), cần tránh tuyệt đối để tránh kích hoạt cơn hen.

Lưu ý quan trọng:

• Tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng: Mỗi người bệnh có tình trạng sức khỏe và nhu cầu dinh dưỡng khác nhau. Việc tư vấn với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng sẽ giúp xây dựng chế độ ăn phù hợp nhất với tình trạng bệnh và cơ địa của từng cá nhân.
• Theo dõi phản ứng của cơ thể: Ghi lại những thực phẩm gây khó chịu hoặc làm nặng thêm triệu chứng để tránh.

Chế độ dinh dưỡng hợp lý, khoa học sẽ góp phần quan trọng giúp người bệnh hen và COPD kiểm soát bệnh tốt hơn, nâng cao chất lượng cuộc sống./.